Over de hele wereld worden meer dan 500 aquatische soorten gekweekt. Dat maakt van aquacultuur een buitengewoon diverse vorm van voedselproductie, met een groot scala visproducten waarvan er talloze internationaal worden verhandeld. In West-Europa zijn enkele van de meest gekweekte en geconsumeerde soorten Atlantische zalm en mosselen. Beide worden gekweekt op vergelijkbare, gematigde locaties.

De belangrijkste Europese productielanden van Atlantische zalm zijn Noorwegen, Schotland, de Faeröer eilanden, IJsland en Ierland. In de rest van de wereld staan ook Chili, Canada en Australië in voor grote volumes. Los van het land waarin de kwekerijen zich bevinden, wordt de meeste zalm eerst in overdekte broederijen gekweekt. Daarna wordt die overgebracht naar ronde nethokken in koele kustwateren. Daar blijven ze tot ze per stuk zo’n 5 kg wegen. Er is een groeiende trend om de zalmen langer in de broederijen te houden, zodat ze beter bestand zijn hun verdere leven in de zee.

Opportuniteiten op het land en in het water

Interessant is dat die ontwikkeling samenvalt met de trend om zalm tot marktgrootte te kweken in kwekerijen op het land. In die afgeschermde, hightech faciliteiten kunnen omgevingsparameters, zoals de watertemperatuur en het zuurstofgehalte, nauwkeurig worden gecontroleerd. Veel van die overdekte kwekerijen zijn uitgerust met recirculerende aquacultuursystemen (kortweg RAS). Die systemen beperken de benodigde hoeveelheid water tot een minimum, waardoor het mogelijk is om Atlantische zalm nu in kleine hoeveelheden te kweken op een aantal minder vanzelfsprekende plaatsen, dicht bij belangrijke markten. Zo zijn er zalmkwekerijen in Miami en Polen, en er komen er nog veel meer, onder meer in Oostende.

Een andere interessante ontwikkeling in de zalmkwekerijsector is de verschuiving van beschutte kustwateren naar meer blootgestelde offshore-locaties. Daar worden nieuwe technologieën ingezet die bestand zijn tegen de soms barre omgevingsomstandigheden. Door technieken uit de olie- en gasindustrie aan te wenden, bieden deze enorme metalen offshore-kwekerijen de industrie een manier om het huidige volume van ongeveer 2,3 miljoen ton per jaar op te trekken om aan de groeiende vraag te voldoen. Er zijn immers weinig opties om uit te breiden in fjorden, waar de concurrentie om grondstoffen groter is.

De duurzaamste vis ter wereld?

De mosselkweek wordt dan weer beschouwd als een van de meest milieuvriendelijke vormen van voedselproductie ter wereld. Jonge mosselen hechten zich op een natuurlijke manier vast aan touwen die in het voorjaar op geschikte locaties zijn achtergelaten. Daar groeien ze verder, tot ze klaar zijn voor de markt, zonder dat er extra voer nodig is. De mosselen filteren het plankton dat sowieso in het water aanwezig is. Mosselkwekerijen kunnen de biodiversiteit vergroten omdat de lijnen die vanaf drijvers naar beneden lopen, driedimensionale structuren vormen die een habitat bieden aan tal van aquatische soorten. Ze helpen ook om overtollig stikstof uit het zeewater te verwijderen en zetten koolstofdioxide in de atmosfeer om in het calciumcarbonaat waaruit hun schelpen bestaan.

Gewone en mediterrane mosselen zijn de meest geconsumeerde mosselsoorten in Europa. De belangrijkste productielanden zijn Spanje, het Verenigd Koninkrijk en Nederland. Andere populaire soorten zijn de Chileense mossel en de groenlipmossel, die respectievelijk in Chili en Nieuw-Zeeland worden gekweekt in grote hoeveelheden.

Net als in de zalmsector, bestuderen mosselkwekers vandaag geschikte locaties die verder van de kust liggen en waar de ruimte een stuk goedkoper is. Er zijn ook een aantal onderzoeksinitiatieven om mosselen te kweken naast de groeiende offshoresector voor hernieuwbare energie. Windturbines kunnen beschutting bieden voor mossellijnen op locaties waar mosselen kweken anders niet mogelijk zou zijn.

Een complementaire aanpak

Een andere interessante trend is zalm en mosselen kweken op een en dezelfde locatie. Er lopen verschillende experimentele kweekprojecten in een systeem dat bekend staat als geïntegreerde multitrofische aquacultuur (IMTA). In IMTA-systemen vullen de twee soorten elkaars behoeften aan. De mosselen verbeteren de waterkwaliteit voor de zalm en profiteren van de overtollige voedingsstoffen rond de zalmkwekerij. Dat blijft echter een nicheoplossing.

Gezien de groeiende wereldbevolking, de beperkte beschikbaarheid van extra locaties en de enorm efficiënte voederconversieverhouding van vissen in de aquacultuur, mag het niet verbazen dat de sector met ongeveer 6 procent per jaar groeit. Hoewel de vraag van consumenten de zoektocht naar uitbreiding van de zalmsector stimuleert, kan die alleen groeien als nieuwe technologieën succesvol worden toegepast. Ondertussen is de groei van de mosselaquacultuur grotendeels afhankelijk van het stijgend aantal consumenten die de ongeëvenaarde duurzame aanpak binnen de sector, de gezondheidsvoordelen en het bereidingsgemak van deze smakelijke schelpdieren waarderen.