De vis- en zeevruchtensector is ongelooflijk divers en verandert continu. Bij deze alvast zes spannende ontwikkelingen die de duurzaamheid van de sector op lange termijn kunnen helpen garanderen.

Opkomst van zeetuinen

De mosselkweek is een van de minst industriële en meest duurzame vormen van vis- en zeevruchtenproductie. Die combinatie kan verklaren waarom deze activiteit steeds populairder wordt binnen hele gemeenschappen, vooral in Denemarken. De eerste ‘zeetuin’, een mosselkwekerij die gemeenschappelijk werd uitgebaat door een buurtvereniging, zag in 2015 het levenslicht.

Vandaag telt het land er minstens 15, met nog eens een dozijn in de pijplijn. Hoewel er intussen ook al een handvol soortgelijke kwekerijen zijn in Noorwegen, valt nog af te wachten of zeetuinen ook elders aan populariteit zullen winnen. Het zou ook kunnen dat andere landen genoegen nemen met professionele kwekers en oogstbedrijven als hen dat voldoende capaciteit van deze lekkere schelpdieren biedt.

Overdekte vis- en garnalenkwekerijen

Het binnen kweken van aquatische soorten – waaronder Atlantische zalm, geelvinmakreel (hamachi) en witpootgarnaal (litopenaeus vannamei) – zit in de lift, zowel in Europa als daarbuiten. In theorie hebben deze overdekte kwekerijen, die meestal recirculerende aquacultuursystemen (RAS) gebruiken, veel voordelen in vergelijking met conventionele kwekerijen. Het is hier immers mogelijk om alle variabelen te optimaliseren met het oog op de gekweekte soorten.

Bovendien kan afval binnen zulke kwekerijen worden hergebruikt. Daar ook winst mee maken, lijkt evenwel moeilijker te zijn. Er zijn immers grote investeringen nodig om zulke kwekerijen op poten te zetten en veel toonaangevende overdekte viskwekerijen in Europa en de VS missen stelselmatig hun doelstellingen door een resem technische problemen en operationele fouten. Om te vermijden dat investeerders hun vertrouwen verliezen, zullen ze de komende jaren succesvoller moeten worden.

 

De evolutie van precisievisserij

Nu de visserijsector nauwlettend wordt opgevolgd en te maken krijgt met een steeds strengere regelgeving, zeker in Europa, ontwikkelen zich een aantal nieuwe visserijtechnologieën om hier een goed antwoord op te kunnen bieden.

Een van de meest veelbelovende werd ontwikkeld door Ava Ocean, een Noors bedrijf dat een manier heeft uitgedokterd om soorten op de zeebodem selectief te oogsten, zoals sint-jakobsschelpen. Bij de oogst gebruiken ze optische sorteersystemen op basis van AI.

Zo kunnen ze automatisch de verschillende bodemsoorten identificeren, selecteren en sorteren. De soorten die ze willen oogsten, worden voorzichtig in grote korven getrokken met een waterstromingspomp die minutieus te werk gaat. Dankzij de lage impact van deze techniek verleende de Noorse regering het bedrijf in 2022 de eerste vergunning sinds 30 jaar om Arctische sint-jakobsschelpen te oogsten.

Zeewierteelt in opmars in het Westen

De voorbije 50 jaar groeide de zeewierteelt uit tot een industrie ter waarde van 16,7 miljard dollar. Toch is nog steeds 98% van de wereldwijde zeewierproductie afkomstig van Azië. Pas de laatste tien jaar zagen we zeewierteeltbedrijven (en verwerkende bedrijven) opduiken in Europa en Noord-Amerika.

Veel spelers in de voedingsindustrie beschouwen zeewier als een gezonde toevoeging aan – of vervanger voor – bestaande ingrediënten. Maar het is moeilijk te voorspellen of gekweekt zeewier de komende decennia een belangrijk percentage van onze consumptie zal uitmaken. Het is ook mogelijk dat zeewier vooral zal worden gebruikt voor andere toepassingen, zoals bioverpakkingen, biostimulanten en als additief in diervoeders.

Plantaardige en cellulaire alternatieve zeevruchten

De voorbije tien jaar zagen we een indrukwekkende stijging van producten die vleesvrije alternatieven bieden voor conventionele dierlijke eiwitten. Tot nu toe zijn vooral plantaardige alternatieven op de markt verkrijgbaar, maar er werken ook een aantal start-ups aan de ontwikkeling van cellulaire vis en zeevruchten. Denken we maar aan producten die in een bioreactor worden gekweekt uit een handvol dierlijke cellen.

De alternatieve vis- en zeevruchtensector heeft de afgelopen jaren enorme investeringen aangetrokken. Maar intussen lijkt het erop dat de zeepbel uiteengespat is. In 2023 zijn het aantal en de waarde van de investeringen in deze sector immers gekelderd. Op lange termijn is het nog steeds mogelijk dat cellulaire vis en zeevruchten meer potentieel zullen bieden dan plantaardige producten. Maar dan moeten de productiekosten wel sterk dalen. Anders zal dit een product voor vermogende consumenten blijven.

 

Certificeringsprogramma’s voor zeevruchten van derden

Duurzaamheid blijft een buzzwoord. Het is dan ook geen verrassing dat steeds meer retailers, vooral in Noord-Europa, liever zeevruchten inslaan die een certificaat van een onafhankelijke partij kunnen voorleggen.

Producten met een ecolabel, zoals producten die zijn gecertificeerd door het Marine Stewardship Council (AMS) en de Aquaculture Stewardship Council (ASC), liggen nu eenmaal beter in de markt bij de grote retailers. Zij bieden performante producenten van vis en zeevruchten de kans om een grotere marktpenetratie te bereiken en premiumprijzen voor hun producten te krijgen. Als we ons baseren op de groei van deze labels, dan zal die trend zich zeker doorzetten.

Conclusie

De tijd zal uitwijzen of de genoemde ontwikkelingen een hype zijn of deel zullen uitmaken van een leefbare toekomst voor de vis- en zeevruchtensector. De vraag blijft of innovatieve technologieën en technieken op economisch en ecologisch vlak voldoende zullen lonen. Tot het zover is, zullen de meer conventionele kweek- en oogstmethoden wellicht de scene van de vis en zeevruchten blijven domineren.