Algen zijn eenvoudige planten die in zout en zoet water leven. Ze variëren van microscopische, eencellige organismen tot groot zeewier. Ze lijken misschien geen bedreiging te vormen, maar als de kolonies te groot worden, kunnen ze toxische of schadelijke effecten hebben op zeer grote populaties vissen, schelpdieren, zeezoogdieren en vogels, en zelfs op mensen.

Ook niet-giftige algen kunnen zorgen voor schadelijke algenbloei (Harmful Algal Blooms of HAB’s). Naarmate die algen verrotten, kunnen ze alle zuurstof uit het water halen, de kieuwen van vissen en ongewervelden verstoppen of koralen en waterplanten verstikken.

HAB’s hebben een grote impact op de visserij- en aquacultuursector en verstoorden daardoor jarenlang de voedselmarkten en toeleveringsketens. Naar alle waarschijnlijkheid is dat al eeuwenlang zo. En hoewel er geen eenduidigheid bestaat over de totale wereldwijde kosten, schat een recente studie dat de jaarlijkse tol van HAB’s in Europa ongeveer 800 miljoen euro bedraagt. In 2019 leidde één enkel voorval in Noorwegen tot het verlies van 14.000 ton gekweekte Atlantische zalm, wat overeenkomt met zo’n 33 miljoen dollar aan inkomsten.

Nationaal belang

Algemeen wordt aangenomen dat HAB’s een natuurlijk fenomeen zijn. Maar de klimaatverandering en toenemende vervuiling zorgen dat men steeds vaker en ook in voordien onaangetaste plekken met algenbloei te kampen krijgt.

Zo meldt de Amerikaanse National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) dat HAB’s een steeds groter probleem vormen in elke kuststaat en elke staat van de Grote Meren. Hoewel we die bloei niet kunnen voorkomen, adviseert het wetenschappelijk en regelgevend agentschap dat we er alle belang bij hebben om ons beter voor te bereiden op die ‘rode vloed’. Het agentschap zet in op onderzoek om kustgemeenschappen te helpen bij de gevolgen voor het milieu, de economie en de gezondheid.

De NOAA is ook in staat om zeer snel te reageren. Zo kunnen kustmanagers belangrijke data verzamelen over de soorten algen en de giffen die tijdens algenbloei vrijkomen. Naast een reeks tools en diensten die gericht zijn op het verminderen van HAB’s, biedt het zogenaamde Event Response Programme directe ondersteuning bij het beheer van algenbloei. Daarvoor stellen ze de nodige technologie en expertise ter beschikking en ze bieden ook ondersteuning bij onderzoek.

Voorspellen van algenbloei

Vandaag kunnen wetenschappers algenbloei voorspellen, net zoals men ook extreem weer voorspelt. Er zijn intussen tools ontwikkeld die vooraf waarschuwingen geven, met schattingen van de locatie, bestemming, duur en schaal van algenbloei. Tegelijk gebruikt men satelliettechnologieën, onderwatersensoren en boeien om algen op te sporen en hun gifstoffen te meten.

De NOAA werkt in Florida en Texas bijvoorbeeld met een aHAB Operational Forecast System. In dat gebied komt vaak algenbloei voor. Het systeem identificeert hoe waarschijnlijk het is dat er giftige algensoorten aanwezig zijn, evenals de locatie en grootte van de algenbloei, in welke richting die zich verplaatst en of het in de nabije toekomst ernstiger kan worden.

Voor vis- en schelpdierkwekers is die informatie waardevol om preventief te oogsten of bestanden te verplaatsen als dat mogelijk is. Ook kan zo worden achterhaald wanneer en waar geen vinvisbestanden gevoed mogen worden. Die informatie laat ook toe om meer effectieve testprotocollen te implementeren en te bepalen waar er directe gezondheidsrisico’s kunnen zijn. Tot slot kunnen die gegevens een nuttige leidraad bieden bij het kiezen van nieuwe locaties voor kwekerijen.

Als we al die hulpmiddelen voor vroege detectie bundelen, kunnen we de toeleveringsketens van vis- en zeevruchten helpen te vrijwaren. Hoewel we het zee- en zoetwater wereldwijd niet kunnen sparen van algenbloei, kunnen de tools wel bijdragen tot een meer stabiele, duurzame voedselproductie en zo helpen om de toekomst van de visserijen en kwekerijen veilig te stellen.